Payızlıq buğda və arpa əkininə hazırlıq

Sentyabr ayı – payızlıq taxıllar (buğda və arpa) üçün torpağın hazırlanma və gübrələnmə dövrüdür. Bu mərhələ düzgün aparıldığı halda, gələcəkdə məhsuldarlığı 20–30% artırmaq mümkündür.

 

Sələf bitkilərin biçinindən sonra sahədə qalan qalıqlar yığılmalı, şumdan əvvəl torpaq təmizlənməlidir. Torpaq 25–30 sm dərinlikdə şumlanmalı, daha sonra mala və kultivasiya ilə yumşaldılmalıdır. Duzlu və qələvi torpaqlarda şumdan sonra yuyucu suvarma aparılması məqsədəuyğundur. Ən yaxşı nəticə üçün əkin qabağı hər hektara 10–15 ton yaxşı çürümüş peyin və ya kompost verilməsi tövsiyə olunur. Bu, torpağın strukturunu yaxşılaşdırır və humus tərkibini artırır.

 

Əkin qabağı əsas gübrələr aşağıdakılardır:

• Fosfor – kök sisteminin inkişafı üçün vacibdir;

• Kalium – bitkinin şaxtaya və xəstəliklərə davamlılığını artırır;

• Azot – əsas hissəsi yazda verilir, lakin əkin qabağı az miqdarda torpağa əlavə edilə bilər.

 

Gübrələrin dozası torpağın aqrokimyəvi analizinin nəticələrinə əsasən müəyyən olunmalıdır. Bu səbəbdən torpaq analizi aparılması mütləqdir.

Sentyabr ayında diqqət edilməli əsas məqam torpağın nəm saxlamasıdır. Qurumuş torpaqda səpin uğursuz ola bilər. Toxum səpinindən əvvəl alaq qalıqları tam təmizlənməli, torpağın pH göstəricisi yüksək olduqda isə (qələvi şəraitdə) gips və ya kükürd tətbiq edilməlidir.

Bu dövrdə əsas məqsəd – torpağı vaxtında becərmək, onu orqanik və mineral gübrələrlə zənginləşdirmək, səpin üçün bərabər və yumşaq mühit yaratmaqdır. Bu tədbirlər düzgün aparılarsa, buğda və arpa qışa sağlam girəcək və yazda güclü inkişaf edəcək.

 

Payızda səpilən buğda və arpa əvvəlcə cücərir, 2–3 yarpaq mərhələsinə çatır. Bu zaman bitki payızlıq fazanı keçməlidir. Əsas məqsəd – kök sisteminin möhkəmlənməsi və bitkinin qışa davamlı hala gəlməsidir. Ümumi kök sisteminin 60–70%-i məhz payızda formalaşır. Bu, torpaqda nəm və qida maddələrinin daha yaxşı mənimsənilməsinə, eləcə də şaxtaya davamlılığın artmasına kömək edir.

 

Qışa girməzdən əvvəl bitkilərdə bir sıra fizioloji dəyişikliklər baş verir:

• Yarpaqlarda şəkərlərin (karbohidratların) miqdarı artır və şaxtaya davamlılıq yüksəlir;

• Hüceyrə şirəsi qatılaşır, nəticədə bitki donmaya qarşı daha dayanıqlı olur.

 

Payızda düzgün fosfor və kalium gübrələrinin verilməsi bu prosesləri gücləndirir. Bitki 1–2 yarpaq mərhələsində qışa girərsə, zəif inkişaf etdiyinə görə məhv ola bilər. Əksinə, həddindən artıq inkişaf edərsə (sıx boylanma), şaxtaya daha həssas olar.

Beləliklə, payızda balanslı gübrələmə və səpin vaxtının düzgün seçilməsi buğda və arpanın sağlam qışlamasını təmin edən əsas şərtlərdir.